„კალანდა“ – გურული ახალი წელი

გურიასა და დასავლეთ საქართველოს ზოგიერთ რეგიონში ახალ წელს „კალანდას“ უწოდებენ. იგი ლათინური სიტყვაა და ახალი წლის პირველ დღეს ნიშნავს. ემთხვევა წმინდა ბასილი დიდის ხსენების დღეს. იგი 14 იანვარს ე.წ „ძველით ახალ წელს“ აღინიშნება. კალანდის უმთავრესი ატრიბუტია ჩიჩილაკი, რომელსაც მსხვილი თხილის ჯოხისგან ამზადებენ.
„კალანდობას“ ჩიჩილაკის გარდა, ახასიათებს სხვადასხვა ჩვეულებები, როგორიცაა: მეკვლეობა, გურული ღვეზელი, საცივი და სხვა..
აღსანიშნავია ისიც, რომ კალანდის დადგომამდე ცოტა ხნით ადრე მთელი ოჯახი ფეხზე დგებოდა. მამაკაცები ღორის თავს, საახალწლო კვერს, საახალწლო სანოვაგით დატვირთულ გობს, მორთულ ჩიჩილაკს და ცარიელ ჩაფს აიღებდნენ და მარნისკენ გაეშურებოდნენ. მარანში შესვლისას ოჯახის უფროსი გობს ხმაამოუღებლად დადგამდა მიწაზე, ჩაფს ღვინით გაავსებდა და წმინდა ბასილს ოჯახის ბედნიერებას დაჩოქილი შესთხოვდა. შემდეგ მეკვლე გობიდან კაკალს აიღებდა და წმინდა ბასილს შეეხვეწებოდა, რომ ამ კაკალივით აევსო ოჯახი ყოველივე სიკეთით.
კალანდობას დიდი ყურადღება ექცევა მეკვლეობის ტრადიციასაც მეკვლე კარებზე სამჯერ დააკაკუნებდა შემდეგი სიტყვებით: „კარი გამიღე!“ სახლიდან სამჯერ უპასუხებდნენ: „რა მოგაქვს?“. მეკვლე პასუხად ჩამოუთვლიდა: „მშვიდობა, ღვთის წყალობა, ჯანჯუხა, ხაჭაპური, ტკბილეული…” შემდეგ მას კარებს უღებდნენ და იწყებოდა საახალწლო მილოცვები.
საახალწლო სუფრის კიდევ ერთი აუციელებლი ელემენტია საცივი. საშობაო კვერი ტრადიციული გურული ხაჭაპურია (ღვეზელი). ესაა ნახევარმთვარის ფორმის ხაჭაპური მოხარშული კვერცხით. ხაჭაპურში ჩატანებული კვერცხი ხვავის, ბარაქის, ოჯახის სიმტკიცისა და გაუტეხელობის სიმბოლო იყო.
როგორც ვნახეთ, გურული ახალი წელი, იგივე „კალანდობა“ დახუნძლულია არაერთი ტრადიციითა და წეს-ჩვეულებით. გასული წლებიდან დღემდე, „კალანდობა“ დასავლეთ საქართველოს ზოგიერთ რეგიონში, განსაკუთრებით კი გურიაში, მუდმივად აღინიშნება.

მასალა მოამზადა: თორნიკე ყრუაშვილმა