ყველაზე ეფექტიანი რეგიონში საქართველოს მთავრობა?

რამდენიმე დღის წინ, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივრსიტეტში გაიხსნა ფორუმი “საქართველოს მთავრობის მენეჯმენტის ხარისხი – საერთაშორისო შემაჯამებელი ექსპერტიზა, (პრობლემები და გამოწვევები)”. ფორუმზე განიხილეს მსოფლიო ბაnკის პროექტ Worldwide Governance Indicators – ის (WGI) ფარგლებში მომზადებული საქართველოს მთავრობის შეფასების ანგარიშის მიმოხილვა; WGI-ის ანგარიში 1996-2013 წლების პერიოდს ეხება და აერთიანებს მთავრობის შეფასების ექვს აგრეგატს  მსოფლიოს 200 ქვეყნისა და ტერიტორის შესახებ. ეს აგრეგატებია: 1) ხმა და ანგარიშვალდებულება; 2) პოლიტიკური სტაბილურობა და არაძალადობრივობა; 3) მთავრობის ეფექტიანობა; 4) რეგულირების ხარისხიანობა; 5) კანონის უზენაესობა; 6) კორუფციის კონტროლი(ანტიკორუფციული საქმიანობა). ზემოთ ჩამოთვლილ ყველა აგრეგატში საქართველოს მაჩვენებელი გაუმჯობესებულია წინა წლებთან შედარებით.

საინტერესოა, რამდენად სწორია აღნიშნული დასკნვა. იმის შესახებ თუ რამდენად ეფექტურია საქართველოს მთავრობა? როგორია მისი მენეჯმენტი და აღნიშნული შეფასებები აისახება თუ არა ჩვენს ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებზე „თბილისი თაიმსს“ ექსპერტები: ირაკლი ზარქუა, მიხეილ დუნდუა და სოსო ცისკარიშვილი ესაუბრნენ.

• მსოფლიო ბანკის  პროექტ  – Worldwide  Governance  Indicators-ის (WGI) შეფასებით,  საქართველოს  2013 წლის მთავრობის ეფექტიანობა, 2012 წლის გარდა, უკლებლივ ყველა გასული წლის მაჩვენებელს აღემატება და რეგიონში ყველა ქვეყანას უსწრებს,  ეთანხმებით თუ არა აღნიშნულ შეფასებასდა თუ არ ეთანხმებით რატო?არის თუ არა არსებული მთავრობის პოლიტიკა ეფექტური?  როგორ შეაფასებთ, საქართველოს დღევანდელი მთავრობის მენეჯმენტის ხარისხს? რა დადებით და უარყოფით მხარეებს გამოყოფთ?

ირაკლი ზარქუა:

„ზოგადად, საერთაშორისო ორგანიზაციების, მითუმეტეს მსოფლიო ბანკის  კვლევები ძალიან ავტორიტეტულია და პატივსაცემი ნებისმიერ სფეროში.  არის შემთხვევები, როცა საზოგადოების გარკვეული ნაწილის აზრი და ამ შემთხვევაში ჩემიც, არ ემთხვევა, თუნდაც ასეთი ცნობილი ორგანიზაციის კვლევებს. თუმცა ეს  მათ მნიშვნელობას და კომპეტენტურობას ჩრდილს როდი აყენებს. ამ შემთხვევაშიც, საქართველოს მთავრობის ეფექტურ მენეჯმენტზე საუბარი ცოტა გადაჭარბებულად მიმაჩნია, თუმცა  არის სფეროები სადაც  მთავრობის „უნარიანი და ეფექტური“  ხელი უკეთ ჩანს, გასულ წლებთან შედარებით. კერძოდ, ჯანდაცვის  და   სოფლის მეურნეობის  მიმართულება  ( რთველი 2013-2014), ასევე ენერგეტიკა. მართალია კახი კალაძე ცდილობს, გზა მონახოს ტარიფების დაწევის, ყველა საშუალება მოძებნოს, რომ ამ სექტორში ფინანსები მოიზიდოს და ჰესები ააშენოს, თუმცა, ჯერ კიდევ შორს ვართ ოპტიმალურ მდგომარეობამდე და ამაში მოახლოებული ზამთარიც მალე დაგვარწმუნებს. დანარჩენ სფეროებში, როგორიც გახლავთ – ფინანსები და ბიუჯეტი  ძალიან დიდი პრობლემებია, პრობლემური ბიუჯეტი, დაბალი ეკონომიკური ზრდა და აქტიურობა, უმუშევრობა და ა.შ. სამართლიანობა და სასამართლო ხელისუფლება, ჯერ კიდევ ათი ათასობის დაზარალებული ადამიანი ელოდება სიმართლის დადგენას და შელახული რეპუტაციის, წართმეული ქონების თუ ღირსების აღდგენას; საგარეო ველზე კი, ჩემდა სამწუხაროდ არასახარბიელო რეზონანსი და გამოხმაურება, თუნდაც ჩვენი პარტნიორი ქვეყნებისგან. საშინაო პოლიტიკური ვითარება, საკმაოდ დაძაბული და ვფიქრობ, ისევ კოჰაბიტაციის რეჟიმში არის მთავრობა და პრეზიდენტი; ინფრასტრუქტურული კოლაფსი; ამ ყველაფრის საპირწონედ მილიონობით გამოწერილი პრემიები და მომატებული ხელფასები მთავრობის ცალკეული პირებისგან. ასეთ ვითარებაში, მიმაჩნია, რომ მთავრობის ეფექტიან მენეჯმენტზე საუბარი ცოტა გადაჭარბებულია. ამიტომ არ ვეთანხები ამ კვლევის შედეგებს.

დღევანდელი მთავრობის ძლიერი მხარეა რომ  ქვეყანაში  არ არის  ე.წ „ელიტარული კორუფცია“;  ნუ მე არ მსმენია ყოველ შემთხვევაში. ძლიერი მხარეა ასევე ის რომ,  ამჟამინდელი ხელისუფლება  არ ზემოქმედებს  სასამართლო ხელისუფლებაზე. წინააღმდეგ შემთხვევაში ახალაია არ გამართლდებოდა 6 ბრალდებიდან 5-ში, უგულავას და  მერაბიშვილს კი დიდი ხნის წინ ექნებოდათ გამოტანილი განაჩენი ყოველგვარი გამოძიებისა და  კვლევების გარეშე. მიუხედავად ამდენი პრობლემებისა ქვეყანაში, ვფიქრობ, რომ პრემიერს და მის გუნდს მაინც საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობა ენდობა და მის მხარეზეა. რაც შეეხება სუსტ მხარეებს, ეს არის მეტისმეტი გაუბედაობა; ნეპოტიზმი; ზოგ შემთხვევებში არაკომპეტენტურობა და კოალიციური მმართველობა. ჩემის აზრით, საქართველო ჯერ შორს არის იმ მდგომარეობიდან, რომ ქვეყანა მართოს განსხვავებული ღირებულებების და ორიენტაცის პირებისგან დაკომპლექტებულმა კოალიციამ. ეს არის, სათავე ბევრი გაუგებრობის და უხეხულობის ხელისუფლებაში.”

მიხეილ დუნდუა:

“Worldwide Governance Indicators-ის მსოფლიოს 200-ზე მეტ ქვეყნის და ტერიტორიის მთავრობებს აფასებს, ეყრდნობა 30-მდე საერთაშორისო კვლევითი ცენტრის ექსპერტიზას, რის გამოც კვლევა უპრეცენდეტოდ მაშტაბურია. შესაბამისად, მისი დასკვნები პატივსაცემია და გასათვალიწინებელი. კარგია, რომ მსოფლიო ბანკის ამ ავტორიტეტული პროექტის შეფასებით, საქართველოს მთავრობა ეფექტიანობით ლიდერობს კავკასიაში და შავი ზღვის აუზის ქვეყნებს შორისაც; მისასალმებელია, რომ საქართველოს მთავრობა ეფექტიანობით უსწრებს თურქეთის, ბულგარეთის, საბერძნეთის და თვით იტალიის მთავრობებს, მაგრამ ყოველივე ამან ხელისუფლება ხიბლში არ უნდა ჩააგდოს. ყურადღების მოდუნება აქ ყოვლად დაუშვებელია, მითუმეტეს ახლა, ევროასოცრების ხელშეკრულების ამოქმედების ფონზე. წინ 2015 წელია და დგება დრო, როცა მთავრობის ეფექტიანობამ საზოგადოების უმრავლესობის კეთილდღეობაში პოვოს  ასახვა.

ეფექტიანობა გაზრდილია რამდენიმე მიმართულებით. ბიზნესი განთავისუფლდა სახელმწიფო ზეწოლისაგან. წინასწარ გადასახადებს არავინ იხდის; სახელმწიფოს სასარგებლოდ წილებს, ავტომობილებს, სახლ-კარს, ბიზნესს არავინ თმობს; სახ.ტენდერის გამოცხადებამდე ერთი კვირით ადრე შექმნილი კომპანიები  უკვე ვეღარ იმარჯვებენ. მაგრამ, საგადასახადო გეგმის შესრულებს მიუხედავად, საბიუჯეტო სახსრები ნელი ტემპით იხარჯება, მართალია ამის მიზეზი ძირითადად ჩაშლილი ტენდერებია (რაც კორუფციაზე კონტროლის გამკაცრებას უკავშირდება), მაგრამ უკვე მომავალი წლიდან ასეთი ხარვეზები მთავრობას აღარ ეპატიება. მთავრობა მოვალეა ყოველ წელს პროგრესი აჩვენოს.”

 სოსო ცისკარიშვილი:

“მსოფლიო ბანკს აქვს ზოგჯერ არადამაჯერებელი მიდგომები შეფასებების გამოტანისას. „doing” ბიზნესის კატეგორიაში საქართველო ლიდერად იყო წარმოჩენილი. მსოფლიო ბანკი ვერ მიუხვდა მზაკვრობას წინა ხელისუფლებას  და ვერ გამიჯნა ერთმანეთისაგან ორი ცნება “doing business“ და „starting business“. ნაციონალური მოძრაობის მმართველობის  პირობებში, ყველაზე მარტივი ბიზნესის დაწყება იყო საქართველოში. რა მოსდიოდა ამ ბიზნესს ორი სამი-თვის შემდეგ, ეს უკვე აღარ აინტერესებდა მსოფლიო ბანკს. მათ ეგონათ, რომ როგორც სხვა ნორმალურ ქვეყანებში, აქაც ბიზნეს თუ დაიწყებ გააგრძელებ ჩვეულებრივად. ჩვენთან რეალობა კი სულ სხვაგვარია, როოდესაც „starting business“ სრულიად შეუსაბამო კრიტერიუმებით იყო წარმოდგენილი. ჩვენთან  ჯადანცვის ერთეულები ისე იხსნებოდა, რომ თავად მკურნალს არ მოეთხოვებოდა დიპლომი ან რაიმე ტიპის დამამტკიცებელი საბუთის წარმოედგინა. მთავარი იყო შენატანი, მთავრი იყო ის, რომ ნებისმიერი ახალი ბიზნები იყო მათთვის უკანონო შემოსავლის წყარო. სწორედ ამიტომ, გვაქვს ასეთი მაჩვენებლი ბიზნესის დაწყების კუთხით.  თუ სიმართლე ვინმეს მართლა აინტერესებს, დათვალოს თუ არ წაიკითხავს ის 10 000-მდე განცხადება, რომელიც პროკურატურაში უძრავად დევს. ეს დოკუმენტები ინახავს უამრავ ტრაგედიას ჩვენი მოსახლეობისას: წართმეული ბიზნესი, წართმეული ქონება და ა.შ.

დადებითი ალბათ ის არის, რომ გარკვეული გამჭირვალობა ახასიათებს ჩვენი მთავრობის წევრებს. ისინი არ არიან მიუწვდომელნი საზოგადოებისათვის. ეფექტურობის კუთხით, ძნელია რაიმე მაღალი მოთხოვნები წაუყენო მთავრობას, როდესაც ძალაუფლება კონცეტრირებულიაერთი პირის ხელში. ფორმალურად ეს არის პრემიერ-მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი და რეალურად კი ყოფილი პრემიერ მინისტრი-ბიძინა ივანიშვილი. ასეთ ვითარებაში მთავრობის წევრებს რასაკვირვეკელია უჭირთ საქმიანობა. მთავრბის ნდობა კი, დაკარგეს ადამიანებმა, რომლებიც ისმენენ, რომ მთავრობის გუნდის მუშაობა არის ეფექტური. ისინი შეთანხმებულად მოქმედებენ და ა.შ ერთ დღესაც კი იღვიძებენ და 7 მინისტრი გადაყენებულია. მენეჯმენტის ასეთი ფორმა არასოდეს სიმყარეს არ უქმნის მთავრობას. დღესაც არავის გაუკვირდება თუ  კიდე რამდენიმე ადამიანს მოხსნიან, თანაც ისე, რომ კონკრეტულ შენიშვნას არ მისცემენ. როდესაც სოფლის მეურნეობის უაღრესად წარმატებულ 2 მინისტრს მოხსნია და მის მაგივრად დანიშნავ ადამიანს, რომლის ბიოგაფიაშიც ყველაზე მაღალი თანამდებობა არის პოლიციელობა და „სილქნეტის“ სამეთვალყურეო საბჭოს წევრობა, რასაკვირველია საკუთარი მდგრადობის ხარისხი მთავრობის წევრებისთვის დაბალი იქნება.”

06.11.14

ანო მუქათარიძე