BBC: ნასა კოსმოსს იპყრობს – 2014 წლის მნიშვნელოვანი პროექტები და წლის შეჯამება

2014 წელი  – კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი წელი აღმოჩნდა მსოფლიოს მიღწევებისა და  განვითარების ისტორიაში.

პირველად კაცობრიობის არსებობის განმავლობაში, კოსმოსური აპარატი კომეტაზე დაჯდა.  მსოფლიოს ნულოვანი მერიდიანის, გრინვიჩის დროით, დაახლოებით, 8 საათსა და 30 წუთზე ლაბორატორიული მოდული „ფილა“ კომეტაზე მშვიდობით დაეშვა. მიმაგრებული მოდული კოსმოსურ აპარატ „როზეტას“ წარმატებით გამოეყო და “ჩურუმოვ – გერასიმენკოს” კომეტის ზედაპირზე დაშვება დაიწყო. ეს პროექტი ძალიან დიდი ხნის წინ ნასას მიერ დაიგეგმა და 12 ნოემბერს წარმატებით  დასრულდა.

აერონავტიკის და კოსმოსური სივრცის კვლევის ეროვნული სამმართველო აშშ-ში 1958 წლის 29 ივლისს  დაარსდა. კვლევის ეროვნულმა სამმართველომ 54 წლის მანძილზე ათასობით მნიშვნელოვანი და ცნობილი პროექტი განახორციელა, თუმცა მსოფლიოში დღეს მას ოფიციალური სახელით ცოტა თუ იცნობს.

ნასა (NASA – National Aeronautics and Space Administration) – ამერიკის შეერთებული შტატების მთავარი იარაღი იყო კოსმოსურ რბოლაში საბჭოთა კავშირთან. კოსმოსში გაფრენის პირველი თეორიული ასპექტები გამოიკვლია ცნობილმა რუსმა მეცნიერმა ციოლკოვსკიმ, მან პირველმა გადაწყვიტა უჰაერო პლანეტებზე კოსმოსური საფრენი აპარატის დაჯდომის პრობლემა. 1961 წელს კი ასევე რუსმა გაგარინმა შემოუარა დედამიწას 1 საათსა და 48 წუთში. სწორედ ამ პერიოდში, კოსმოსური კვლევისა და ათვისების საკითხებში საბჭოეთის წარმატებები აღმოჩნდა ის ძირითადი ბიძგი ამერიკისთვის, რომელმაც სათავე დაუდო დღეისათვის ისეთ ძლიერ სამეცნიერო-კვლევით ცენტრს, როგორიცაა ნასა.

დღესდღეობით,  მას თავისი მასშტაბურობით ვერცერთი ევრაზიული თუ სხვა კოსმოსური ცენტრი კონკურენციას ვერ უწევს.  ნასამ „როზეტას“ მისიაზე ფიქრი ჯერ კიდევ მეოცე საუკუნის 60-იან წლებში დაიწყო. იდეა, რომ პოპულარული გამხდარიყო და მისით საზოგადოება დაინტერესებულიყო შექმნეს მოკლემეტრაჟიანი ფილმი „ამბიციები“. ფილმი  ამ მისიის შესახებ მოგვითხრობს. მასში მოსწავლისა და მასწავლებლის დიალოგია ნაჩვენები.  ისინი დედამიწაზე სიცოცხლის წარმოშობის შესახებ მსჯელობენ და „როზეტას“ მისიას განიხილავენ.  ნასას მიერ წამოწყებული ამ მისიის ძირითადი არსი სწორედ გაუცემელ კითხვებზე პასუხების ძებნაა, რომელსაც მეცნიერების აზრით, დედამიწის ფარგლებს გარეთ ვიპოვნით. უპილოტო კოსმოსური ობიექტი დედამიწიდან ზუსტად 10 წლის წინ გაემგზავრა,  მის წარმატებით დაშვებას მსოფლიო 2004 წლიდან ელოდება. მოდული დედამიწას კომეტის ზედაპირზე გადაღებულ ფოტოებს მიაწვდის და ექსპერიმენტების ჩატარებას დაიწყებს. კომეტა 67 – P, ე.წ „ჩურუმოვ-გერასიმენკოს“ კომეტა დედამიწიდან პირველად, 1969 წელს შენიშნეს. კომეტა ჩვენი პლანეტიდან 405 მილიონი კილომეტრის მანძილზე მდებარეობს, მეცნიერებმა მისი ადგილსამყოფელიც დაადგინეს, იგი მარსისა და იუპიტერის ორბიტებს შორის შეიმჩნევა.

ნასას ამ ექსპერიმენტის მიზანი კომეტის ბირთვში არსებული ნივთიერებების ანალიზია. მეცნიერებს იმედი აქვთ, რომ აპარატი ასევე კომეტის მზესთან მიახლოების შემდეგ  გაზების ამოფრქვევას დააკვირდება. ეს უკანასკნელი კი, მათი აზრით, დედამიწაზე სიცოცხლის წარმოშობის საიდუმლოს ამოხსნაში დაეხმარება. ნასაში იმასაც კი, ფიქრობენ, რომ დედამიწაზე წყალი და შესაბამისად, სიცოცხლეც შესაძლოა სწორედ კომეტებიდან გაჩნდა.

ექსპერიმენტი შესაძლოა რამდენიმე ათეული წელი გაგრძელდეს, თუმცა თავად მოვლენა მეცნიერებმა შეაფასეს, როგორც უპრეცედენტო კაცობრიობის ისტორიაში.

ამ სიახლის შემდეგ, ბრიტანულმა გამოშვებამ „ბიბისი“ გამოაქვეყნა  ყველაზე მნიშვნელოვანი კოსმოსური მიღწევები ნასას ისტორიაში. კომეტებისგან განსხვავებით, ნასამ მეოცე საუკუნის 70-იან წლებში წარმატებით განახორციელა, რამდენიმე დაშვება სხვადასხვა პლანეტაზე.

1962 წელს აშშ-ს მიერ გაშვებული „მარინერ 2“ – იყო პირველი ზონდი, რომელმაც პლანეტ ვენერამდე მიაღწია. სამი წლის შემდეგ კი „მარინერ – 4“  მარსს გასცდა, 1966 წელს კი „ლუნა 9“ -მ შეასრულა პირველი რბილი დაშვება მთვარეზე და დედამიწაზე სურათები გამოაგზავნა. ერთ-ერთი ყველაზე შორეული დაშვება კი 1986 წელს მოხდა, როდესაც ზონდმა „ ვოაიაჯერ 2“- მა პლანეტა ურანამდე მიაღწია და კომეტეტა ჰალეი დააფიქსირა.  ბოლო და ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მისია 2006 წელს იყო, როდესაც ნასას სტანდარტმა კომეტის მტვრის ნიმუშები ჩამოიტანა, ამასთანავე გაუშვეს „ახალი ჰორიზონტები“  რომელიც გამოიკვლევს საფეხბურთო მოედნის ზომის ზედაპირებს პლუტუნზე, ამ ზონდმა ნიმუშები 20 ნოემბერს გადმოაგზავნა. ახალი ჰორიზონტები უკან აღარასდროს დაბრუნდება. იგი მისიის ფარგლებში ბოლო მონაცემებს  დედამიწაზე ანტენის მეშვეობით გამოაგზავნის და თავის საბოლოო დანიშნულების ადგილს 2015 წელს მიაღწევს.

2014 წელი ერთ თვეში მიიწურება,  ნასასთვის ეს წელი ბოლო 3 ათწლეულის განამვლობაში ყველაზე დატვირთული და განსაკუთრებული აღმოჩნდა. მნიშვნელოვანი მისიები დაიგეგმა და მათი ნაწილის განხორციელება სექტემბრის თვეში უკვე დაიწყო.

ისინი, ორბიტაზე ექვსი დანადგარის გაშვებას გეგმავენ, ეს დანადგარები მოახდენენ დედამიწის ზედაპირის რეგულარულ მონიტორინგს. ეს კი ნიშნავს იმას,რომ პლანეტის კოსმოსური დაკვირვება ახალ ერაში გადადის.  ორი დანადგარიდან, პირველი სექტემბრის თვეში უკვე გაუშვეს და  დეტექტორი სადგურის გარე ზედაპირზე დაამონტაჟეს. მისი დანიშნულებაა  ოკეანის ქარებზე დაკვირვება, ამასთანავე იგი შეძლებს ამინდისა და ქარიშხლების წინასწარმეტყველებას.

მეორე დანადგარი კი შეძლებს ლაზერული ინსტრუმენტის საშუალებით ღრუბლების დაკვირვებას, მათში აეროზოლების, კვამლის, მტვირისა და დაბინძურებული ნაწილაკების გაზომვას.

წლის ბოლოსთვის დაიგეგმა 2016 წელში განსახორციელებელი მისიების მიმოხილვაც, ნასა აპირებს პრო დანადგარის გაშვებას სააგენტო საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე, რომლებიც გაზომავენ აეროზოლებს, ოზონს, წლის ორთქლსა და სხვა შენაერთების კონცენტრაციას ატმოსფეროს მაღალ ფენებში. ეს ყველაფერი კი აუცილებელია გლობალური დათბობის პროცესების სამართავად. ამ დროისთვის, ნასა აქვეყნებს მიმდინარე მისიებსაც, რომლებზეც მონაცემების გადამოწმება დეკემბრის თვეში დაიწყება. მისიების ფარგლებში დაწყებულია ზედაპირისა და ატმოსფეროს კვლევები სატურნზე, მარსზე, ვენერასა და პლუტონზე.

წყარო: BBC

თემაზე მუშაობდნენ:

გიორგი მიქანაძე

ნათია კეკენაძე