ადამიანთა ცხოვრება ურთიერთობებისაგან შედგება. ურთიერთობის წესების ცოდნა კი, მნიშვნელოვანია ადამიანთა მოღვაწეობის ყველა სფეროში. ამ წესების ცოდნა ერთგვარად ადამიანის წარმატების ფორმულაა. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული სფერო, სადაც აუცილებელია ურთიერთობის წესების ცოდნა არის პოლიტიკა. პოლიტიკა და დიპლომატია შეიძლება ითქვას, რომ ერთმეორისაგნ განუყოფელი ცნებებია. როგორც ჩვენმა რესპოდენტმა – ამირან თავართქილაძემ ინტერვიუში აღნიშნა, სახელმწიფოებრიობის პირველ ნიშნებთან ერთად განჩნდა დიპლომატიაც. პოლიტიკური დიპლომატია თუ დიპლომატიური პოლიტიკა, ორივე საჭიროა სახელმწიფოს დემოკრატიული განვითარებისათვის. „თბილისი თაიმსი“ დიპლომატიის, მისი განვითარებისა და მნიშვნელობის შესახებ გურამ თავართქილაძის უნივერსიტეტის ფინანსების და ეკონომკის კათედრის გამგე – ამირან თავართქილაძეს ესაუბრა.
რა მნიშვნელობა აქვს დიპლომატიას ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში?
– დღემდე კამათობენ, თუ რამდენ ძირიანია დიპლომატია. ფრანგულ ძირიან სიტყვაში ეს ნიშნავს საგარეო, საერთაშორისო პილიტიკის განხორციელებას. დიპლომატიის ბერძნული ფუძე კი არის დიპლომა ანუ უფლებამოსილება საგარეო ურთიერთობების წარმართვისა. პირველი დიპლომატიური მისიები საზღვარგარეთ ბიზანტიის იმპერიის დროს შეიქმნა. დიპლომატიის როლი მსოფლიო კულტურის, პოლიტიკის, ცივილიზაციის განვითარებაში ძალიან დიდია. კლასიკური გაგებით დიპლომატია მაინც ნიშნავს ქვეყნებს შორის საერთო ნიშნის, საერთო შეთანხმების მოძიებას. ეს სრულიადაც არ ნიშნავს ყველაფერზე შეთანხმებას. შეიძლება იყოს საკითხთა გარკვეული წრე, რომელზეც მხარეები თანხმდებიან. გარდა საგარეო ურთიერთობებისა, ჩვენს დღევანდელ რეალობაში დიპლომატიას უწოდებენ საშინაო საქმეებში, რაიმე საქციელის, მოქმედების ეფექტურობას. შეიძლება რომელიმე პირის მოქმედებამ ძალიან დიდი როლი ითამაშოს ამა, თუ იმ საკითხის მოგვარებაში. დიპლომატიის ისტორიაში ბევრი იყო ისეთი ადამიანი, რომლებიც დიპლომატებს განიხილავენ როგორ ცბიერ ადამიანებს, რომლებიც საკუთარი ქვეყნის სასარგებლოდ იყენებდნენ ამა, თუ იმ ხერხს ურთიერთოობისა. ეს ურთიერთობა კი დაკავშირებული იყო მოხერებულობასთან, იმ პრობლემებისა და საკითხების ცოდნასთან, რომელიც ორივე მხარეს აერთიანებდა. ის საკითხები კი, რომლებზეც ვერ თანხმდებოდნენ რჩებოდა ღიად და მათ არც კი განიხილავდნენ. ასეთმა საკითხებმა ხელი არ უნდა შეუშალოს, სხვა საკითხების მოგვარებას. სახელმწიფოსთან ერთად შეიქმნა დიპლომატიაც. სახელმწიფო, რომელიც უკვე მოიცავს საკუთარ საზღვრებს, მეზობელებს, ურთიერთიბებს ავტომატურად გულისხმობს დილპოლმატიასაც. სახელმწიფოებრიობის პირველ ნიშნებთან ერთად განჩნდა დიპლომატიაც.
რამდენად მნიშვნელოვანია, რომ პოლიტიკოსები კარგი დიპლომატები იყვნენ და რაში ეხმარება ეს მათ?
– თავად პოლიტიკოსობა ძალიან ბევრ რამეს მოიცავს. ცალე საკითხია დიპლომატიური ეტიკეტი, რომელიც საუკუნებიის განმავლობაში ყალიბდებოდა. პოლიტიკოსებისთვისაც რა, თქმა უნდა საჭიროა მოხერხებული მოქმედება, მოხერხებული ქცევა. რაღაც საკითხზე, როდესაც ხდება შეთანხება პოლიტიკოსს უნდა შეეძლოს საკუთარი პოზიციის დაფიქსირება და უნდა ბრძოლა იმ ამოცანების შესასრულებლად, რომელიც ამომრჩეველმა დააკისრა მას.
როგორ ფიქრობთ რამდენად კარგი დიპლომატები არიან დღეს საქართველოს მთავრობაში? რამდენად კარგი დიპლომატები არიან დღეს საქართველოს წამყვანი პირები: პრემიერ-მინისტრი და ორეზიდენტი?
– როდესაც ვამბობთ მთავრობაში, ჩვენ ვგულისმობთ ხელისფლების ყველა შტოს. თუ ავიღებთ საპარლამენტო ხელისუფლებას, საპარლამენტო ხელისუფლებაში არიან სერიოზული, გამოცდილი ძალებიც და და არიან ისეთებიც, რომლებისთვისაც სრულიად უცნობია პოლიტიკა. ერთ-ერთი ნაკლია ჩვენი ქვეყნისა, რომ საკანონმდებლო ორგანოში ხვდებიან ადამიანები, რომლებსაც კანონშემოქმედებასთან არანაერი კავშირი არ ქონიათ. ახლა მათ, რომ დიპლომატიის ენის ცოდნა მოვთხოვოთ ალბათ არასწორი იქნება. როდესაც საუბარი გვაქვს ძველ და გამოცდილ პოლიტიკურ პარტიებზე, მათ მიმართ მოთხოვნა უფრო იზრდება საზოგადოების მხრიდან. მაპატიეთ, მაგრამ თუ მომღერალი ან სპორტსმენი მოხვდება პარლამენტში ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ის ავტომატურად პოლიტიკოსია. არის შემთხვევბი, რომ მათგამაც შესანიშნავი პოლიტიკოსები დამდგარან. გადის წლები და ყველა სფეროში ადამიანს ეძლევა საკუთარი შესაძლებლობების წარმოჩენის საშუალება. ხშირად ეს ადამიანები ავლენენ ისეთ უნარებს, რაც ბევრ გამოცდილ პოლტიკოსს შეშურდება. რაც შეეხება საქართველოს პრემიერ-მისისტრ – ირაკლი ღარიბაშვილსა და საქართველოს პრეზიდენტ – გიორგი მარგველაშვილს, ვფიქრობ ერთიც და მეორეც გამოცდილი დიპლომატია, მაგრამ ვერ ვიტყვი, რომ გამოცდილი პოლიტიკოსია. მოხერხებული საქციელი, მოხერხებული მოქმედება, მათთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია. დანარჩენს დრო გვაჩვენებს. მათი პოლიტკური განცხადებების, მათი პოლიტიკური გადაწყვეტილებების შეფასება შემდეგ უნდა მოხდეს. მთლიანობაში მათი აღებული ვექტორი დასავლეთის ცივილიზაციისაკენ სწორია. რაც შეეხება შიდასახელმწიფოებრივ მოქმედებეს აქ შეიძლება, მათ უფრო მეტი მოთხოვნა წავუყენოთ.
რა არის ყველაზე დიდი განსხვავება რაც ქართულ და უცხოურ დიპლომატის შორის არსებობს?
– ამაზე საუბარი ძალიან ძნელია. ძველი ფიგურა კარდინალი რიშელია ყველაზე დიდ დიპლომატად ითვლება, მისი საქციელითა და მოქმედებით. მაგრამ საბოლოოდ აღმოჩნდა, რომ კარდინალი რიშელიე თავის ძირეულ არჩევანში შეცდა. კარდინალი რიშელიეს შეფასებისას წერენ, რომ ის იყო ცბიერი და შეეძლო ყველა მომენტის ჭკვიანურად გამოყენება. იმ დროს ასეთი წესი არსებობდა, რომ 23 წლამდე აბატად არჩევა არ შეიძლეოდა, როდესაც ის აბატად აირჩიეს მაშინ 21 წლის იყო, მან დამალა და მხოლოდ შემდეგ გაირკვა ფიქობდა თუ ამ მომენტს გაუშვებდდა, შემდეგ გაუჭირდებოდა ადგილის დამკვირრება. საქართველოს და მათ შორის და სხვა ნებისმიერ ქვეყნის დიპლომატია დამოუკიდებლად არ მოქმედებს. ვგულისხმობ, რომ ყოველთვის არის გარკვეული ქვეყნის ან გარკვეულ ქვეყანათა ჯგფუის ინტერესები. მაგალითად საქარველოს ევრპული ვექტორი ეს შეთანხმებული და რამდენიმე ქვეყნის ინტერესი ამ საკითხში ემთხვევა. ხდება ისეც, რომ ზოგჯერ რაღაც მოგვწონს, რაღაც არ მოგვწონს, რაღაც საერთოდ საზოგადოებაში ხმამაღლა არ ითქმის, მაგრამ ეს არის დიპლომატიური ნაბიჯი. ამ დიპლომატიურ ნაბიჯის ახსნა შესაძლებელი იქნება მხოლოდ გარკვეული დრის გასვლის შემდეგ. გარეგნული იერით დღეს გარკვეული მოქმედება საგარეო სფეროში შეიძლება გაუგებარი იყოს. ერთ-ერთი ბოლო მოქმედება, რომელიც დაკავშირებული იყო სავიზო რეჟიმის შეცვალსთან, შეიძლება დღეს ეს არაპოპულარულ გადაწყვეტილებად ითვლება, მაგრამ შემდეგ ამან სულ სხვა შედეგი გამოიღოს.
შეგიძლიათ გაიხსენოთ მსოფლიოში და შემდეგ საქართველოში ვინ იყო ყველაზე კარგი და მისაღები დიპლომატი და რატომ?
– ჩემი აზრით ეს არის ირაკლი მენაღარიშვილი. ის საგარეო უწყებას ხელმძღვანელობდა და მისი ხელმძღვანელობისას ძალიან სერიოზული გადაწყვეტილებები იქნა მიღებული დამოუკიდები საქართვეოს ისტორიაში. სწორედ ირაკლი მენაღარიშვილის დროს საქართველო შეუერთდა საერთაშორისო კონვენციებს, საერთაშორისო შეთანხმებებს, საერთაშორისო ხელშეკრულებეს, რომლებიც არეგულირებდნენ მსოფლიო ბიზნესის ტრანსპორტის, საერთაშორის სამართლის ნორმების ერთობლიობას. ეს არის დაახლოებით 342 საერთაშორისო კონვენცია. მათ შორის არის ისეთი სერიოზული კონვენიცები, როგორიც არის ვენის კონვენცია, კონვენცია საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ და ა.შ. ჩვენ, კი გავხდით გაეროს წევრი ქვეყნა, მაგრამ თუ საერთაშორისო ნორმებში არ ვიქნებოდით ჩართულნი, მხოლოდ ეს ბევრს არაფერს მოგვცემდა. თავი, რომ დავანებოთ მის გადადგმულ სხვა კონკრეტულ მოქმედებებს, თავი, რომ დავანებოთ იმ სამიტს, რომელიც სტამბულში გაიმართა, უცხო ქვეყნის ჯარის გაყვანის საკითხზე. ასეთ საკითხებს, როგორც წესი ამზადებდა საგარეო უწყება. მე ვფირობ, რომ დღევანდელი საქართვლოს რეალობაში ასეთი რანგის, ასეთი ცოდნის, ასეთი შედეგების დიპლომატი არ გვყავს.
თქვენი აზრით რა არის ის მთავარი თვისებები რაც კარგ დიპლომატს უნდა გაააჩნდეს?
– პირველი ალაბთ კარგი ანალიზის უნარი, მეორე მიზან დასახულობა, მიზნის დაგეგმვა, მესამე ისეთი პიროვნული თვისებები, რომელიც მის მიმართ ადამიანებს განაწყობს კეთილგანწყობით.
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სამინისტრო, რომელსაც კარგი დიპლომატები ჭირდება საგარეო საქმეთა სამინისტროა, რაც ამ ბოლო პერიოდში ამ სამინისტროში მოხდა მიგვითითებს იამზე თუ არა, რომ იქ ასეთი კადრების ნაკლებობაა?
– ამას ვერ ვიყვი, რადგან ჩვენ თუ სადმე კარგი შემადგენლობა გვყავს ეს არის ზუსტად საგარეო საქმეთა სამინისტრო. საგარეო საქმეთა სამინისტრო ეს არ არის მხოლოდ მინისტრი ან მინიისტრის მოადგილე. ეს არის მთელი აპარატი. თქვენ ვერ წარმოიდგენთ რამხელა მოცულობის საკითხები მუშავდება მათ მიერ ყოველდღე. მსოფლიოში რამდენი რამ ხდება და რამდენ რამეს ანალიზი ესაჭიროება. შეიძლება სადღაც პირდაპირ საქართვლო არ იყოს ნახსენები, მაგრამ გარკვეუწილად შეხება ქონდეს საქართველოსთან. ეს ყველაფერი უნდა დამუშავდეს. კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, რომ სხვა უწყებებთან შედარებით ყველაზე წარმატებული სამინისტრო, საგარეო საქმეთა სამინისტრო იყო და არის.
რამდენად მნიშვნელოვანია, რომ დასავლეთსა და ჩვენს სტრატეგიულ პარტნიორებს დიპლომატიის ენაზე ვესაუბროთ?
– რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია. ხანდახან გონიათ, რომ დიპლომატია მხოლოდ ცბიერებაა, ეს კი ასე არაა. დიპლომატიაში ერთ-ერთი მთავარი გულახდილობა, გულწრფელობა და კეთილსინდისიერებაა. შენ თუ პარტნიორულ ურთიერთობაში ხარ ვინმესთან, ეს ურთერთობა უნდა მიმდინარეობდეს არასწორი საქციელების გარეშე. თუ ეს ასე არაა, მაშინ ეს ყველაფერი დიპლომატია კი არა დიპლოპია იქნებოდა. დიპლოპია კი ნიშნავს ბუნდოვნად ხედვას, როდესაც ადამიანებს საგნები ორად ეჩვენებათ. ორად ხედვა კი დამეთანხმებით დიპლომატიისათვი ძალიან ცუდია.
08.12.14
ანო მუქათარიძე
Discussion about this post