დაბადებიდან ადამიანი ყალიბდებოდა ტრადიციების ჩვევებისა თუ კანონების მიხედვით. ის მორალური არსებაა და ემორჩილება იმას რასაც თავისი სინდისი კარნახობს. ოდითგანვე ადამიანისთვის ხელშეუხებელი იყო რწმენა და სამშობლო. ეს იყო ის სიწმინდე რასაც არასდროს უღალატებდა. მაგრამ გამონაკლისები ყოველთვის იყვნენ, რომლებიც ამ პირინციპების გაყიდვისთვის ისტორიამ მოღალატეებად შერაცხა.
და მაინც ვინ არის მოღალატე? ქვეყნის ჭეშმარიტ მოღალატედ შეიძლება ჩაითვალოს ადამიანი, რომელიც საკუთარი ერისა და მიწა-წყლის საზიანო საქმიანობას ეწევა პირადი გამორჩენის მიზნით. შეიძლება ბევრი ითქვას თუ, რატომ ღალატობს ადამიანი ქვეყანას. ის ვისაც ადრე მოღალატეს ვეძახდით, დღეს შეიძლება სულაც არ ითვლებოდეს მოღალატედ, ან პირიქით. დროთა განმავლობაში იცვლება ფასეულობები, ღირებულებები, შეხედუებები… სანამ ვინმეს მოღალატეობის ან პატრიოტიზმის საკითხს განვიხილავთ ფასეულობათა ღერძზე უნდა შევთანხმდეთ. იცვლება თუ, არა ეს ცნება დროსა და სივრცეში? „თბილისი თაიმსი“ გთავაზობთ ინტერვიუს პროფესორთან და ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორთან სერგო ვარდოსანიძესთან.
ჩვენი ქვეყნის ისტორიას თუ გადავხედავთ უამრავი ე.წ. ქვეყნის, სამშობლოს, მოღალატე შეგვხვდება. თქვენ თუ შეგიძლიათ ახსნათ ეს ფენომენი- მოღალატე ქართველები, ყველაზე დიდი მოღალატე ვინ გახსენდებათ? ძირითადი მიზეზი – რატომ ღალატობს ადამიანი ქვეყანას? ისტორია რას გვეუბნება?
– ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს რომელ ეპოქაზე ვსაუბრობთ და რა კროტერიუმებიდან გამოვდივართ. როდესაც საქმე გვაქვს პოლიტიკურ მოღვაწეებთან, ცნობილ ადამიანებთან მათი ქმედება ფართო მაშტაბით იღებს უარყოფით შედეგებს. თუმცა პირდაპირ პასუხის გაცემა კითხვაზე თუ ვინ არის მოღალატე და ვინ არა ძალიან ძნელია. ჩვენ გვყავდა გამაჰმადიანებული მეფე, როსტომ ხანი, ქართლში, რომელსაც არ მიაჩნდა, რომ ის ცუდ საქმეს აკეთებდა. იმ ეპოქის ისტორიკოსებიც ხაზგასმით აღწერდნენ, რომ ქვეყანა დამშვიდდა და განვითარდა ხელოსნობა, ვაჭრობა. მაგრამ ვახუშტი ბაგრატიონი მე-18 საუკუნეში წერს, რომ სწორედ როსტომ ხანის პერიოდში სპარსული ზნე-ჩვეულებები შემოიჭრა ქართულ სინამდვილეში. ასე, რომ დღევანდელი გადასახედიდან თუ შევხედავთ, რომსტომ ხანი იყო გაორებული მეფე და შესაბამისად გარკვეულწილად მოღალატეც. იგივე შეიძლება ითქვას ბოლშევიკებთან მიმართებაში. მე-20 საუკუნეში, როდესაც მე-11 არმია შემოვიდა საქართველოში მას ქართველები შემოუძღვნენ. ესენი იყვნენ სერგო ორჯონიკიძე, ფილიპე მახარაძე, მამია ორახელაშვილი და სხვანი. ისინი არ ფიქრობდნენ, რომ მოღალატებები იყვნენ. მათ მიაჩნდათ, რომ იქმნებოდა ერთიანი იმპერია, რომლის ნაწილიც საქართველოც უნდა ყოფილიყო. თუმცა იმავე ეპოქის სასულიერო პირი, დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე, პირდაპირ ამბობდა, რომ ამ ადამიანებმა თვითონ არ იციან რამხელა უბედურება ჩაიდინეს და შთამომავლობა მათ მოღალატის იარლიყს მიაწებებსო. ასე, რომ გააჩნია ხალხს, ქვეყანას რა მიაჩნია წმიდათა წმიდად.
თუ ჩვენ ისტორიას გადავხედავთ, წმიდა იყო სარწმუნოების, სამშობლოს, ერთიანობის დაცვა. ვინც ამ გზიდან უხვევდა ის ითვლებოდა მოღალატედ. იცვლება თუ არა მოღალატის ცნება დროსა და სივრცეში?
– რა თქმა უნდა იცვლება. ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს რომელ ეპოქაზე ვსაუბრობთ. სამყარო ვითარდება, იცვლება ცნობიერება და ფასეულობათა სისტემა.
როგორია ქართველი ხალხის ფასეულობათა ღერძი?
– დღევანდელ პირობებში საზოგადოება ჭრელია. როდესაც საქმე ეხება პოლიტიკურ ორიენტაციას საზოგადოების დიდი ნაწილი თვლის და მათ შორის მეც ვთვლი, რომ ჩვენ მტკიცედ გვაქვს აღებული ევროპული ორიენტაცია, ევროპული ღირებულებები, ევროპული ფასეულობები. მაგრამ არის რაღაცეები რაზეც თვალს ვერ დავხუჭავთ. გავიხსენებ იმას რაც რამდენიმე დღის წინ ამერიკის შეერთებულ შტატებში მოხდა, როდესაც ერთსქესიანთა ქორწინება დააკანონეს. ჩვენი ისტორიდაან, მენტალობიდან, ღირებულებებიდან და სარწმუნოებიდან გამომდინარე ჩვენ ვერ ვიქნებით ამ იდეის გამტარებელი და მეხოტბე. ქართულ პოლიტიკურ სივცეში ორი განსხვავებული იდეოლოგიის მატარებელი ადამიანები არიან, რომლებებმაც ერთმანეთს შეიძლება მოღალატეებიც კი უწოდონ. თუმცა ჩამოყალიბებული, დაღვინებული საზოგადოება ასე არ იქცევა და განსხვავებულ აზრს პატივს ცემს.
ზოგადად ვინ ითვლებიან მოღალატეებად და რატომ?
– ვინც ღალატობს ერის განვითარების ფუნდამენტურ პრინციპებს, სახელმწიფოებრიობას, ეროვნულ ღირებულებებს და ეროვნულ ცნობიერებას.
ვინ არიან 21-ე საუკუნის მოღალატეები საქართველოში?
– გამიჭირდება ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა, რადგან ის ვინც მე მიმაჩნია მოღალატედ საზოგადოებისთვის შეიძლება სულაც არ იყოს მოღალატე. თუმცა, სამწუხაროდ, 21-ე საუკუნეშიც არიან ადამიანები, რომლებიც ღალატობენ ჩვენს ქვეყანასა და მისი განვითარების ფუნდამენტურ პრინციპებს.
არის თუ არა მოღალატიც ცნება საკამათო საკითხი?
– საკამათოა გარკვეულ წილად, რადგან გააჩნია რა საზოგადოებასთან გვაქვს საქმე და რა საზოგადოებრივ ინტერესთან. ლევ ტოლსტოი, ყველა დროის უდიდესი ანტი-პატრიოტი, პატრიოტიზმს უწოდებს პრინციპს, რომელიც ამართლებს ათასობით მკვლელის აღზრდას…
როგორ ფიქრობთ თქვენ, ვინ არიან პატრიოტები?
– პატარა ქვეყანას და პატარა ქვეყნის ხალხს არ აქვს ის ფუფუნება, რომ ასე კოსმოპოლიტურად ილაპარაკოს. პატრიოტიზმიც ძალიან პირობითი ცნებაა. შეიძლება ადამიანი, რომელიც მეორეს სდევნის განსხვავებული აზრის ქონისთვის თავს პატრიოტს უწოდებდეს. ნამდვილი პატრიოტი აკეთებს თავის საქმეს ჩუმად, წყნარად და ძალიან მოკრძალებულად.
ესაუბრა
ნათია ლალიაშვილი